II Synod

Diecezji Tarnowskiej

II Synod Diecezji Tarnowskiej

Zgodnie z poleceniami prawa kanonicznego synody diecezjalne winny odbywać co 10 lat. Wypadało więc, by następny Synod diecezjalny odbył się w 1938 r. W dniach 26-27 sierpnia 1936 r. odbył się na Jasnej Gó­rze w Częstochowie pod przewodnictwem kard. legata a latere Fr. Marmaggiego pierwszy polski Synod plenarny. W synodzie tym wzięli udział ordynariusze wszystkich trzech obrządków oraz delegaci wydziałów te­ologicznych z Lublina, Krakowa, Lwowa, Wilna i Warszawy, a także delegaci kapituł katedralnych i wyżsi przełożeni zakonni. Synod ten przyjął 151 uchwał, głównie o charakterze duszpasterskim. Już we wrze­śniu 1937 r. ukazały się uchwały tego Synodu w Tarnowie i zostały roz­prowadzone wśród duchowieństwa diecezjalnego, chociaż miały one obo­wiązywać w Polsce dopiero od 16 czerwca 1938 r.

Synod plenarny stał się jednym z głównych powodów zwołania dru­giego Synodu diecezji tarnowskiej. W dniu 25 marca 1938 r. biskup Lisow­ski w liście do duchowieństwa przypomniał, że z dniem 16 czerwca 1938 r. wchodzi w życie Synod plenarny, że mija 10 lat od ostatniego Synodu diecezjalnego. W związku z tym postanowił on zwołać II Synod diecezjal­ny na początek lipca 1838 r. (F. Lisowski, Pismo do wiernych, „Currenda” VI (1938), s. 97).

Motywy zwołania II Synodu Diecezji Tarnowskiej były następujące:

  • ogłoszenie uchwały Synodu plenarnego
  • uzgodnienie z nim prawa diecezjalnego
  • zadośćuczynienie przepisom prawa kanonicznego o odbywaniu sy­nodów diecezjalnych co 10 lat
  • wprowadzenie poprawek, zmian i uzupełnień do uchwał I Synodu diecezjalnego oraz szczegółowe opracowanie części dokumentów synodalnych poświęconych majątkowi kościelnemu, ze szczególnym uwzględnieniem ustawy z dnia 17 marca 1932 r. o składkach kościelnych.

W celu przygotowania materiałów synodalnych biskup Lisowski po­lecił wydrukować uchwały Synodu plenarnego w Currendzie na początku 1938 r. Chodziło o to, by teksty sy­nodu plenarnego, które miały niebawem obowiązywać w diecezji, były dobrze znane księżom. Uchwały tego Synodu miały się stać przedmiotem obrad kongregacji dekanalnych, do których miały dojść problemy związane z inwentarzami kościelnymi i majątkiem koś­cielnym. Wnioski z kongregacji dekanalnych miały być przesłane do promotora Synodu w Tarnowie do 15 maja 1938 r.

Prace komisji synodalnych postępowały sprawnie i szybko, dlatego 26 czerwca 1938 r. biskup Lisowski zwołał Synod na 4 i 5 lipca 1938 r. do Tarnowa (miał się odbyć w katedrze i w auli Semina­rium Duchownego). Przy tej okazji biskup Lisowski jeszcze raz zaakcen­tował, że Synod ma się zająć przystosowaniem życia diecezji i ducho­wieństwa do przepisów Synodu plenarnego. Zarządził też w diecezji odpowiednie nabożeństwa liturgiczne i podał program celebracji Synodu. Program ten przewidywał w pierwszym dniu (4 lipca) uroczyste otwarcie Synodu, następnie odczytanie dekretów związanych z otwarciem, złożenie przez uczestników wyznania wiary, wybór egzaminatorów, proboszczów konsultorów i sędziów synodalnych. To wszystko miało miejsce w katedrze, natomiast w auli seminaryjnej sesja synodalna zajęła się obowiązkami stanu duchownego i porządkiem nabożeństw w diecezji. W drugim dniu obrad – 5 lipca – na pierwszej sesji podjęto dyskusję nad sprawami majątkowymi  i obowiązkami osób świeckich według Synodu plenarnego, oraz omówiono ważniejsze sprawy i wnioski, złożone uprzednio u promotora. Z kolei na drugiej sesji zaprogramowano przemówienie biskupa Lisowskiego na zamknięcie Synodu i odpowiednie ceremonie liturgiczne, łącznie z hołdem dla biskupa. W sumie uchwalono 276 statutów. II Synod składał się z czterech części: I „O pielęgnowaniu wiary świętej” (statut 1-24); II „O karności kościelnej” (statut 25-125); III „O służbie Bożej” (statut 126-203); IV „O majątku kościelnym” (statut 204-276). Niestety, Statuty II Synodu Diecezji Tarnowskiej nie zostały zaraz opublikowane. Dopiero w 2016 roku ukazała się edycja źródłowa prezentująca prawdopodobne statuty Synodu z 1938 roku.

(Bibliografia: B. Kumor, Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786-1985, Kraków 1985, s. 369-371; B. Plewa, Drugi Tarnowski Synod Diecezjalny. Zapomniane wydarzenie w historii Kościoła lokalnego, „Rocznik Tarnowski”, 2014, nr 19, s. 53-59; R. Kantor, Synod w przededniu wojny. II Synod Diecezji Tarnowskiej – historia i rekonstrukcja statutów, Tarnów 2016)

Synody Diecezji Tarnowskiej - rys historyczny, Ks. Robert Kantor