Po 33 latach od ostatniego Synodu diecezjalnego biskup Jerzy Ablewicz zdecydował się na zwołanie czwartego Synodu diecezjalnego. W dniu 3 listopada 1980 r. na kongregacji dziekanów i wicedziekanów biskup zapowiedział zwołanie Synodu, a w dniu 8 maja 1981 r. wydał dekret o powołaniu Komisji głównej IV Synodu Diecezji Tarnowskiej. Przewodniczącym jej został biskup pomocniczy Piotr Bednarczyk, a jego zastępcą ks. Piotr Gajda, oficjał Sądu Diecezjalnego. Do Komisji głównej powołano 15 kapłanów, a jej sekretariat stanowił kolegium czterech kapłanów. Zadaniem tej komisji było – jak czytamy w dekrecie o powołaniu Komisji Głównej – „wszechstronne i metodyczne przygotowanie w aspekcie duszpastersko–prawnym materiałów IV Synodu Diecezji Tarnowskiej, oraz kierowanie jego pracami. Jej też celem było nie tylko dotarcie do wszystkich środowisk ludu Bożego naszej Diecezji, ale za pośrednictwem komisji synodalnych opracowanie schematów synodalnych i czuwanie nad przebiegiem prac i nad przygotowaniem ostatecznej redakcji tekstu statutów synodalnych”. („Currenda” (1981), s. 222-223)
Praca nad przygotowaniem Synodu przebiegała na tyle szybko, że w dniu 16 października 1981 r. biskup Ablewicz zatwierdził i promulgował „Statut IV Synodu Diecezji Tarnowskiej”. Według tego statutu celem synodu było „podjęcie wspólnego działania dla pogłębienia wiary i ożywienia życia religijnego w Diecezji Tarnowskiej w oparciu o naukę Kościoła powszechnego, w szczególności podaną przez II Sobór Watykański i urząd nauczycielski Kościoła w okresie posoborowym”. („Currenda”, (1981), s. 223-224). Ten ogólnie zakreślony cel Synodu został w statucie sprecyzowany bardzo szczegółowo; Synod zatem miał następujące cele szczegółowe:
- uświadomienie sobie przemian w dziedzinie religijno-moralnej zachodzących obecnie w diecezji
- uwrażliwienie na niebezpieczeństwa i braki w dziedzinie doktryny i obyczajów, jakie obecnie zagrażają wiernym
- wytyczenie dróg wyjścia z zauważonych trudności dotyczących duszpasterzowania i zarządu diecezją
- wskazanie współczesnych sposobów pracy duszpasterskiej w tych dziedzinach, w których okaże się potrzebne
- gruntowne przestudiowanie i dostosowanie norm kościelnych ustawodawstwa powszechnego do warunków aktualnie istniejących w diecezji
- usprawnienie istniejących i powołanie nowych instytucji diecezjalnych tam, gdzie zachodzi taka potrzeba.
Statut Synodu wprowadził radykalną zmianę co do uczestników synodu; „w synodzie uczestniczy cały lud Boży Diecezji Tarnowskiej”, a w szczególności:
- przedstawiciele duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego i sióstr zakonnych pracujących w diecezji z prawa nominacji lub specjalnego zaproszenia Ordynariusza
- przedstawiciele laikatu, zamianowani lub zaproszeni do współpracy w organach synodalnych
- wszyscy inni diecezjanie i duchowni i siostry zakonne, oraz katolicy świeccy poprzez udział w różnego rodzaju dyskusjach synodalnych i nadsyłanie do sekretariatu Synodu swoich postulatów. Tym razem nie zaproszono księży profesorów Uniwersytetów, pochodzących z diecezji.
Dekretem z 16 października 1981 r. biskup Ablewicz ogłosił Regulamin IV Synodu Diecezji Tarnowskiej, mocą którego zatwierdził zestaw komisji problemowych i ich przewodniczących, przygotowany przez Komisję Główną. Komisji tych powołano dziesięć: 1. Komisja teologiczna – ks. K. Kupiec; 2. Komisja spraw nauczania z trzema podkomisjami (przepowiadania słowa Bożego, katechizacji i środków przekazu) – ks. E. Lazarowicz; 3. Komisja do spraw kultu Bożego z czterema podkomisjami (liturgiczna, sztuki sakralnej i budownictwa kościelnego, duszpasterstwa liturgicznej służby ołtarza) – ks. B. Margański; 4. Komisja do spraw powołań i Seminarium Duchownego z trzema podkomisjami (do spraw powołań, seminaryjnego przygotowania do kapłaństwa i do spraw materialno-gospodarczych Seminarium Duchownego) – ks. S. Rosa; 5. Komisja do spraw apostolstwa świeckich – ks. M. Bednarz; 6. Komisja do spraw duszpasterstwa z pięcioma podkomisjami (duszpasterstwa młodzieży, duszpasterstwa małżeństwa i rodziny, duszpasterstwa grup zawodowych i specjalistycznych, duszpasterstwa dobroczynnego, trzeźwościowego i specjalnego, duszpasterstwa misyjnego i ekumenicznego – ks. T. Szarwark; 7. Komisja do spraw duchowieństwa diecezjalnego z czterema podkomisjami (dla formacji intelektualnej, duchowej, duszpasterskiego urzędu i spraw bytowych) – ks. K. Kos; 8. Komisja do spraw zakonów – o. S. Podgórski CSsR; 9. Komisja do spraw struktur diecezjalnych – ks. J. Dudziak; 10. Komisja do spraw gospodarczo-finansowych- ks. E. Krężel.
Biskup Jerzy Ablewicz wydał 11 lutego 1982 r. list pasterski zapowiadający czwarty Synod Diecezji Tarnowskiej. Jako hasło Synodu wysunął słowa „Na obraz Kościoła powszechnego” (Lumen gentium23). IV Synod Diecezji Tarnowskiej miał za zadanie pogłębić świadomość wiernych na temat Kościoła partykularnego. Zadanie to zostało zrealizowane m.in. poprzez niedziele synodalne, sesje informacyjne Synodu, a także poprzez osobiste zaangażowanie wiernych świeckich, duchownych i członków życia konsekrowanego w prace synodalne. Kilkuletnie „synodowanie” doprowadziło do wypracowania od podstaw nowego prawa diecezjalnego. Prawo to zostało zawarte w 747 statutach, 12 instrukcjach i 7 statutach instytucji kościelnych.
(Bibliografia: List biskupa tarnowskiego Jerzego Ablewicza zapowiadający Czwarty Synod Diecezji Tarnowskiej z dnia 11 lutego 1982 r, „Currenda”, 5-6 (1982), s. 98-101; B. Kumor, Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786-1985, Kraków 1985, s. 373-377; B. Olejnik, Analiza historyczno-prawna struktury i organizacji IV Synodu Diecezji Tarnowskiej w trzydziestolecie zakończenia, Tarnów 2016).